Disleksi ve DE(H)B Arasındaki İlişki

Disleksi genellikle diğer sorunlar ve bozukluklarla birlikte görülebilir. Buna “komorbidite” denir ve bir veya daha fazla bozukluğun birlikte ortaya çıkması anlamına gelir. Araştırmalar, DEB, disleksi ve otizm gibi bozuklukların ortalamadan daha sık bir arada görülebileceğini göstermektedir.

DEB (Dikkat Eksikliği Bozukluğu)

DEB (Dikkat Eksikliği Bozukluğu), dikkatsizlik veya o anda önemli olandan başka şeylere dikkat verme eğilimi ve 

erteleme davranışı ile karakterizedir. Okulda bu, konsantrasyon problemleri, unutkanlık, görevleri tamamlama zorluğu 

ve kaotik davranış şeklinde ortaya çıkar. Birleşik tip DE(H)B’de ise, hiperaktivite ve dürtüsellik de eklenir; örneğin, söz sırası gelmeden konuşma, hayal kurma, sabırsızlık ve başkalarının sözünü kesme gibi. DEB birçok durumda kalıtsaldır. 

DE(H)B çocukların %1 ila %4’ünde görülür.

Disleksi

Disleksi, okuma ve yazımda kalıcı bir bozukluktur. Okuma ve yazım için ekstra yardım, okuma ve yazım sonuçlarını iyileştirmediğinde bir kişinin disleksi olabileceği düşünülür. Disleksi, nörobiyolojik bir gelişim bozukluğudur. Dislekside kalıtım önemli bir rol oynar. Disleksi olan kişilerde beyin bağlantıları, bu bozukluğa sahip olmayan kişilere göre daha yavaş ve zor çalışır.

Okumayı ve Dikkati Öğrenmek

Çocuklar harfleri seslere (okuma) ve sesleri harflere (yazım) dönüştürmeyi öğrenirler. Disleksisi olan çocuklarda, harfleri seslere ve sesleri harflere dönüştürme süreci bozulur. Bu nedenle, disleksi olan birinin iyi okuyabilmesi için çok daha fazla zamana ihtiyacı vardır. Okuma ve yazma sürecinde dikkat gereklidir. Dikkat eksikliği ile karakterize edilen DEB’li çocuklar genellikle sadece yazım sorunları yaşarlar çünkü yazım çok fazla sürekli dikkat gerektirir. Öte yandan, zor olan bir şey, özellikle disleksi gibi bir öğrenme güçlüğü olduğunda, çocuğun dikkati pahasına çok fazla çaba gerektirir. Bu nedenle, disleksi nedeniyle dikkat sorunları ortaya çıkabilir ve DEB nedeniyle okuma (öğrenme) sorunları oluşabilir. Ancak bazen disleksiye ek olarak DEB’si olan çocuklar da vardır. Disleksi ve DEHB’nin komorbiditesi %15 ila %40 arasındadır (Desoete, 2017). Bu nedenle, değerlendirme sırasında sorunların bir bozukluktan mı yoksa bir arada mı olduğuna dikkatlice bakılmalıdır.

Genetik Yatkınlık

DEB ve disleksi, okul çağındaki çocukların yaklaşık %5’inde görülen doğuştan gelen bozukluklardır. DEB ve disleksi birlikte, daha önce düşünüldüğünden daha sık görülür. DE(H)B’li çocukların %40’ında disleksi bulunurken, disleksi olanların %35’inde de DE(H)B vardır.

“Belli küçük farklılıklara bağlı olarak, bir çocukta disleksiye yol açan ve diğer çocukta ADHD’ye yol açan ortak bir gen var gibi görünüyor”. Sonuç olarak, zaten bir bozukluğu olan bir çocuğun başka bir bozukluğa sahip olma olasılığı, bozukluğu olmayan çocuklardan daha yüksektir.

Araştırmalar, disleksiye özgü tipik özelliklerin DEHB’li çocuklarda da ortaya çıktığını ve bunun tersinin de geçerli olduğunu göstermektedir. Örneğin, hem DE(H)B hem de disleksi olan çocuklar renkleri, sayıları ve harfleri adlandırmada (hızlı adlandırma) daha yavaştır, belirli bir anda bir şeyi durdurmakta (inhibisyon) zorlanırlar ve gerçek ve sahte kelimeleri ayırt etmekte (sözcüksel süreçler) güçlük çekerler.

Tedavi

Bir çocuğun birden fazla bozukluğu olduğunda (örneğin, disleksi ve DEB), bu bozuklukların tedavisinde farklı uzmanların işbirliği yapması çok önemlidir. Örneğin, bir pedagog, psikolog, dil terapisti ve okul öğretmeni birlikte çalışarak en etkili tedavi planını oluşturabilir. Hangi bozukluğun öncelikle tedavi edileceğine veya her iki bozukluğun aynı anda tedavi edilip edilmeyeceğine bu uzmanlar birlikte karar verir.

Disleksi ve DEB’si olan çocukların tedavisinde, çocuğun hangi alanlarda güçlü, hangi alanlarda zayıf olduğunu anlamak çok önemlidir. Örneğin, bir çocuk matematikte çok başarılı olabilirken, okuma ve yazmada zorlanabilir. Bu durumda, öğretmenler sınıfta çocuğun güçlü yönlerini öne çıkararak özgüvenini artırabilirken, zayıf yönlerini geliştirmek için özel tedavi ve destek programları uygulanabilir.

Disleksi ve DEB’si olan çocukların tedavisinde, çocuğun çalışma belleğini aşırı yüklememek önemlidir. Çalışma belleği, bilgiyi kısa süreliğine depolayıp üzerinde işlem yapma yeteneğidir. Eğer çocuk aynı anda çok fazla bilgiyle karşılaşırsa, bu bellek aşırı yüklenebilir ve dikkat dağılabilir. Bu yüzden, okuma ödevleri gibi görevlerde çocukların dikkatini odaklayabilmeleri için bilgilerin adım adım verilmesi ve çalışma belleğinin yönetilmesi önemlidir.

Disleksi ve DE(H)B hakkında sorularınız mı var? İzmir Disleksi uzmanları alannda çalışan uzmanlar olup çocukların öğrenme problemlerinde uzmanlaşmıştır. Çocuğunuzda disleksi ve/veya DE(H)B şüpheniz mi var? Birine danışmak mı istiyorsunuz? Bizimle iletişime geçin!